روحانی که بالای منبر می رود، استادی که پشت میز خطابه دانشگاه درس می گوید، فعال حزبی که برای هواداران خود درس سیاست می دهد، همه آنها مراجع فکری جامعه ایران هستند. سالهاست جدایی عمیقی بین این اقشار فکری که بخواهیم یا نخواهیم مرجع فکری ایرانیان بوده اند وجود داشته است. هیچگاه این افراد نه تنها نتوانسته اند با دیگر مراجع فکری به نزدیکی برسند بلکه توانایی رسیدن به درک و فهمی مشترک بین خود را نیز نداشته اند.

علت یا علل ناتوانی از نزدیک شدن این اقشار به یکدیگر در چیست؟

_ جدایی واژه ها یا جدایی گفتمانها. ادبیات مورد استفاده هر یک از این اقشار چنان دور از یکدیگر بوده است که در بسیاری از موارد آنها حرف یا گفتمان مشترکی را برای مبادله در اختیار نداشتند. هر گاه فشار واقعیتها بخشهایی از مراجع فکری را به جایگاهی می رسانید تا با واقعیتهای جامعه آشنا شوند، آنها بسرعت از هم صنفهای خود فاصله گرفته. متقابلا هم صنفهای آنان نیز از آنها فاصله گرفته و این فاصله گرفتنها به دشمنی تا مرز تکفیر پیش رفته است. 

_ ناتوانی دولتها در ایجاد نزدیکی بین مراجع فکری جامعه ایران : دولتهای استبدادی محرومترین دولتها در مهارتها و فنون اداره سیاسی اجتماعی کشورها می باشند. چنین دولتهایی ظرفیت لازم را برای نزدیکی به هر یک از این مراجع فکری و اشراف بر آگاهیهای آنها و در نهایت برنامه ریزی برای مدیریت و هم افزایی دیدگاههای آنها برخوردار نیستند. در چنین جوامعی دولتهای مستبد با قدرت سخت افزاری خویش همه مراجع فکری را به سکوت در برابر دولت و سکوت در برابر یکدیگر می کشانند تا آرامش و نظمی که این دولتها برای اداره جامعه به آن نیازمندند متلاشی نشود. 

آیا راهی برای مدیریت، نزدیکی و هم افزایی مراجع فکری جامعه ایران وجود دارد تا بر روی هریک از آنان نه تنها جلوه های گسترده ای از حقایق باز شود بلکه دولتها نیز از تواناییهای این اقشار در جهت ایجاد نظم عمیق اجتماعی بهرهمند شوند؟

بنظر می رسد پاسخ به این سوالات را بایستی در درون خود و سازو کارهای تصمیم گیرنده خود جستجو نماییم. سازوکارهایی که باعث شده است نیاکانمان در حیات وحش بتوانند به زندگی خود ادامه دهند. دو راز مهم زندگی ما را در جوامع متمدن از زندگی در حیات وحش جدا می نماید. 

این دو راز مهم دو واژه برتری طلبی و فروتنی می باشد. در حیات وحش رقابت به همراه برتری طلبی باعث ادامه حیات آدمی می شود اما در جوامع متمدن رقابت به همراه فروتنی.

در جوامع مدرن به علت گستردگی و پیوستگی آگاهیها به یکدیگر، بویژه آگاهیهایی از نوع آگاهیهای علوم انسانی، هیچ یک از مراجع فکری مگر با رقابتی فروتنانه این امکان را نمی یابند تا با هم افزایی دانشهای مراجع فکری دیگر سطح کیفی آگاهیهای خود را به تراز جامعه ای متمدن ارتقا دهند. 

شاید با چنین خودشناسی از این به بعد بتوانیم دعواهایی که در حوزه های علوم دینی و طلاب ، در مراکز دانشگاهی بین اساتید دانشگاه و بین احزاب و جناحهای سیاسی روی می دهد را بخوبی داوری کنیم و بفهمیم در زیر پوست این دعواها چه می گذرد: رقابتی برتری طلبانه که شایسته زندگی در میان حیات وحش می باشد یا رقابتی همراه با فروتنی که شایسته زندگی در جامعه ای متمدن می باشد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا